احساس درد آزاردهنده در ناحیه پاشنه پا، به ویژه در افرادی که فعالیت بدنی زیادی دارند یا از کفش‌های غیراستاندارد استفاده می‌کنند، بسیار رایج است و این درد اغلب یکی از دلایل خار پاشنه می‌باشد. شاید سوال بسیاری از افراد این باشد که از کجا بفهمیم خار پاشنه داریم؟ باید گفت، تشخیص دقیق خار پاشنه گاها کمی سخت است، زیرا علائم آن گاها می‌تواند با دیگر مشکلات مربوط به پاشنه اشتباه گرفته شود. با این وجود، توجه به درد شدیدی که در قسمت زیرین پاشنه و به هنگام شروع حرکت پس از استراحت طولانی احساس می‌گردد، می‌تواند سرنخ مهمی برای تشخیص این عارضه به حساب آید؛ بنابراین اگر می‌خواهید بدانید که خار پاشنه چیست؟ و چه علائمی دارد، در ابتدا پاشنه پای خود را از نظر درد بررسی کنید. در صورتی که در ناحیه پاشنه احساس درد داشتید و این درد با استراحت کردن بهبود پیدا نکرد و با انجام فعالیت‌های مختلف شدت گرفت، احتمالا به عارضه خار پاشنه دچار شده‌اید. توصیه می‌شود برای تشخیص قطعی و دریافت روشهای درمانی مناسب به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علل اصلی بروز و به وجود آمدن خار پاشنه
به نقل از مرکز مدیریت درد آناپولیس، خار پاشنه معمولاً در اثر فشار طولانی مدت بر عضلات یا رباط‌های پا ایجاد شده که این امر باعث ایجاد فشار و ضربه مستقیم به استخوان پاشنه می‌گردد. آسیب یا کبودی مداوم استخوان پاشنه، بدن را وادار به واکنش با ایجاد بافت استخوانی اضافی می‌کند. این بافت استخوانی در طول زمان ایجاد می‌شود، بنابراین تا زمانی که شروع به تداخل با عملکرد کلی پاشنه شما نکند، قابل توجه نیست. از جمله عوامل زمینه ساز خار پاشنه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحمیل فشار مکرر و سنگین به کف پا
- ایستادن‌های طولانی مدت
- استفاده از کفش‌های نامناسب
- اضافه وزن و چاقی
- آسیب‌های فیزیکی
- راه رفتن مداوم روی سطوح سخت
- عدم استفاده از کفی‌های طبی
- افزایش سن
- افزایش ناگهانی فعالیت بدنی
- بلند کردن اجسام سنگین
- سفتی و ضعف عضلات ساق پا
- صافی کف پا و فقدان قوس طبیعی
- انجام برخی ورزش‌ها مانند دویدن، وزنه برداری و ورزش‌های پرشی به دلیل فشار شدید.
روشهای تشخیص خار پاشنه
در پاسخ به این سوال که از کجا بفهمیم خار پاشنه داریم، باید گفت که روشهای مختلفی برای تشخیص خار پاشنه وجود دارد. پزشکان با توجه به شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و در صورت نیاز، انجام اقدامات تصویربرداری، می‌توانند این عارضه را به صورت دقیق تشخیص دهند. در ادامه به مهم‌ترین این روش‌ها اشاره خواهیم کرد.
شرح حال بیمار
پزشک در ابتدا در مورد علائم بیمار، زمان شروع درد، محل دقیق آن، عواملی که باعث تشدید یا تخفیف درد می‌شوند، نوع فعالیت‌های روزانه و سابقه پزشکی سوالاتی می‌پرسد. این اطلاعات اولیه می‌تواند سرنخ‌های مهمی برای تشخیص خار پاشنه ارائه دهد.
معاینه فیزیکی
پزشک در طی معاینه، ناحیه پاشنه و کف پای بیمار را لمس می‌کند تا نقاط حساس به درد، وجود تورم یا قرمزی را بررسی کند. همچنین، دامنه حرکتی مچ پا و انگشتان پا ارزیابی شده و ممکن است از بیمار خواسته شود راه برود تا نحوه گام برداشتن او مشاهده گردد.
تصویربرداری
پزشکان از تکنیک‌های مختلف تصویربرداری برای شناسایی خارپاشنه و این موضوع که از کجا بفهمیم خار پاشنه داریم، بهره می‌برند تا بتوانند زائده استخوانی، خود خار و میزان التهاب در ناحیه پاشنه را به خوبی بررسی کنند. انتخاب بهترین روش تصویربرداری به نظر پزشک متخصص و شدت علائم بیمار بستگی دارد؛ چرا که هر کدام از این روش‌ها ویژگی‌ها و محدودیت‌های خاص خود را دارند. در ادامه روشهای مختلف تصویربرداری را برای این تشخیص این عارضه را شرح خواهیم داد.
تصویربرداری با اشعه ایکس (رادیوگرافی)
از جمله در دسترس‌ترین ابزار برای تشخیص خار پاشنه، عکسبرداری با اشعه ایکس یا رادیوگرافی است. در این روش، تصویری از ساختار استخوانی پا تهیه می‌شود که به پزشک امکان می‌دهد زائده استخوانی احتمالی را به طور واضح مشاهده کند. با این حال، باید توجه داشت که رادیوگرافی همیشه قادر به نشان دادن التهاب در بافت فاشیای پلانتار نیست.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
تصویربرداری MRI با ارائه دقیق‌ترین تصاویر از بافت‌های نرم و استخوان‌ها، اطلاعات جامعی از وضعیت بافت‌های اطراف ناحیه پاشنه در اختیار پزشک قرار می‌دهد. این تکنیک پیشرفته می‌تواند به تشخیص التهاب فاشیای کف پا، آسیب‌های جزئی در این بافت و سایر مشکلات مرتبط با خار پاشنه کمک شایانی کند. اگرچه MRI اطلاعات بسیار دقیقی ارائه می‌دهد، اما هزینه آن نسبت به سایر روشهای تصویربرداری بالاتر بوده و ممکن است برای همه بیماران قابل استفاده نباشد.
تصویربرداری فراصوت (سونوگرافی)
سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی، تصاویری زنده از بافت‌های نرم بدن ایجاد می‌کند. این روش غیرتهاجمی، بدون درد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است و ابزار مناسبی برای بررسی بافت‌های نرم و تشخیص التهاب در فاشیای کف پا به شمار می‌رود. سونوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا میزان ضخامت بافت فاشیای کف پا و وجود هرگونه آسیب دیگر در این ناحیه را ارزیابی نماید.
انواع روشهای درمان خار پاشنه
با اقداماتی نظیر درمان خانگی خار پاشنه می‌توان این عارضه را تا حدودی درمان نمود، بنابراین لازم نیست نگران باشید. البته باید گفت، برخی از افراد نیز به روشهای درمانی تهاجمی مانند عمل جراحی برای درمان این عارضه دردناک نیاز دارند. انواع روشهای رایج درمان شامل موارد زیر می‌شود:
مصرف داروها
مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم به کاهش درد و التهاب ناشی از این عارضه کمک خواهد کرد.
تمرینات کششی و تقویتی
انجام تمرینات کششی خاص و تمرینات تقویتی برای عضلات ساق پا، می‌تواند به تسکین علائم کمک کند. استفاده از وسایلی مانند توپ ماساژ یا غلتک‌های فومی نیز مفید خواهد بود.
فیزیوتراپی
یک فیزیوتراپیست می‌تواند برنامه‌ای از تمرینات مخصوص برای عضلات پایین پا و حرکات اصلاحی کف پای صاف را به شما آموزش دهد. این تمرینات به بهبود انعطاف پذیری و قدرت عضلات کمک کرده و فشار وارده بر فاسیای کف پا را کاهش می‌دهند.
آتل شب
پزشک ممکن است توصیه کند که در طول شب از آتل استفاده کنید. این آتل، پا و مچ پا را در وضعیت کشیده نگه داشته و باعث می‌شود فاسیای کف پا و تاندون آشیل در طول شب کشیده شوند. این کار می‌تواند به کاهش درد صبحگاهی کمک کند.
کفی‌های طبی (ارتز)
پزشک ممکن است برای کمک به توزیع یکنواخت فشار در سراسر کف پا، ساخت کفی طبی مخصوصی را برای شما تجویز کند تا در طول روز از آن‌ها استفاده کنید. این کفی‌ها می‌توانند از قوس کف پا حمایت کرده و فشار وارده بر پاشنه را کاهش دهند.
تزریق دارو
چنانچه روشهای درمانی ساده نتوانند درد پاشنه و کف پا را بهبود بخشند، پزشک گزینه‌های درمانی دیگری مانند تزریق داروی استروئیدی به ناحیه دردناک کف پا می‌تواند به طور موقت درد را تسکین دهد. روش دیگر تزریق، استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) است که از خون خود بیمار تهیه شده و با هدایت سونوگرافی به ناحیه آسیب‌دیده تزریق می‌گردد تا فرآیند ترمیم بافت تحریک شود.
درمان با موج شوک خارج از بدن
در این روش، امواج صوتی با انرژی بالا به ناحیه دردناک پاشنه هدایت شده و با تحریک فرآیندهای بیولوژیکی، به بهبود بافت‌ها کمک می‌کنند.
ترمیم بافت با هدایت اولتراسوند
این یک روش کم‌تهاجمی است که در آن از تصویربرداری اولتراسوند برای هدایت یک پروب سوزنی کوچک به داخل بافت فاسیای کف پا استفاده می‌شود. نوک این پروب با استفاده از انرژی اولتراسوند به سرعت ارتعاش کرده و بافت آسیب دیده را خرد می‌کند. سپس، بافت‌های تخریب شده از طریق مکش از کف پا خارج می‌شوند.پ
جراحی خار پاشنه
در مواردی ممکن است برای رفع خار پاشنه، نیاز به عمل جراحی باشد. این گزینه تنها زمانی در نظر گرفته می‌شود که درد بسیار شدید بوده و سایر روشهای درمانی با شکست مواجه شده باشند.
شیوه زندگی و درمان های خانگی خار پاشنه
شاید شما از خود بپرسید که آیا خار پاشنه خطرناک است؟ در پاسخ باید گفت که این عارضه خطر خاصی ندارد. برای کاهش درد ناشی از این عارضه و مدیریت خار پاشنه در خانه، می‌توانید تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کرده و از درمان‌های خانگی کمک بگیرید. در اینجا به چند نکته کلیدی اشاره می‌کنیم:
- وزن مناسب قدتان داشته باشید. وزن اضافی فشار بیشتری بر فاسیای کف پا وارد کرده و درد خارپاشنه را تشدید نماید.
- خارپاشنه یکی از عوارض کف پای صاف است. کفش‌هایی با پاشنه کوتاه تا متوسط، کفی ضخیم، دارای قوس حمایتی مناسب و بالشتک کافی را انتخاب کنید تا فشار وارده به کف پا کاهش یابد.
- تا حد امکان به خصوص روی سطوح سخت، پابرهنه راه نروید. این کار فشار بیشتری به پاشنه پا وارد می‌کند.
- کفش‌های قدیمی و ساییده شده را که خاصیت حمایتی و بالشتک خود را از دست داده‌اند، به موقع با کفش‌های نو جایگزین کنید. اگر ورزشکارید، بهتر است برای سفارش و ساخت کفش طبی اقدام نمایید.
- به جای پیاده روی یا آهسته دویدن، ورزش دیگری را جایگزین نمایید.
- یك بسته یخ را در داخل حوله پیچیده و آن را روی محل درد به مدت 15 دقیقه سه یا چهار بار در روز نگه دارید.
- انجام تمرینات ساده در منزل می‌تواند به کشش عضلات کف پا، تاندون آشیل و عضلات ساق پا کمک کرده و انعطاف پذیری و قدرت این ناحیه را بهبود بخشد.
کلام پایانی
در رابطه با این سوال که از کجا بفهمیم خار پاشنه داریم، باید گفت که برای تشخیص دقیق این عارضه نیاز به بررسی توسط پزشک و انجام برخی از تست‌های تشخیصی دارید. به طور کلی، این عارضه خطرناک نبوده و شما با کمی تغییر در سبک زندگی می‌توانید از آن پیشگیری یا آن را درمان کنید. اگر اضافه وزن دارید، به روشهای درست وزن کم نمایید، غذاهای سالم بخورید و ورزش‌های سبک و اصولی را در برنامه روزانه‌تان بگنجانید تا هرگز به خار پاشنه دچار نشوید.
