ابتدا در این مقاله به معرفی بخش های اصلی یک پروتز (عضو مصنوعی) و قطعات پروتز می پردازیم، سپس اجزای مربوط به یک پروتز اندام تحتانی به جهت آشنایی بیشتر معرفی میشود و همچنین در پایان به معیار های اصلی انتخاب قطعات درست برای هر فرد پرداخته میشود:
پروتزهای اندام تحتانی که جایگزینی برای عضو یا قسمتی از دست رفته از اندام تحتانی می باشند، شامل دو جزء اصلی می باشند: ۱.سوکت پروتز ۲.قطعات
1-سوکت پروتز:
قسمتی از پروتز است که بخش باقی مانده اندام درون آن قرار میگیرد و باعث انتقال نیرو از اندام فرد به بقیه قطعات پروتز میشود.
2-قطعات پروتز:
قطعات یک پروتز اندام تحتانی ساختار اصلی یک پروتز هستند که از لحاظ جنس و وزن قطعات،تحمل وزن فرد و عملکرد پروتز حائز اهمیت می باشند.
قطعات پروتز شامل:
1-آداپتور سوکت:
قطعه ای شامل سه یا چهار شاخ از جنس فلز تیتانیوم، استیل یا فولاد که در مواد رزینی سوکت پروتز کار گذاشته می شود. استحکام این قطعه به منظور تحمل نیروهای وارده به آن بسیار حائز اهمیت می باشد.
2-آداپتور گلویی در قطعات پروتز:
قطعه ی اتصالی از جنس فلز تیتانیوم، فولاد، استیل یا آلومینیوم که رابط بین سوکت و لوله مدولار پروتز می باشد. این قطعه حتما باید با توجه به وزن فرد انتخاب شود. اگر فرد سنگین وزن باشد باید از جنس های تیتانیوم و فولاد که استحکام بالاتری دارند استفاده شود.
3-لوله مدولار:
قطعه‌ای لوله‌ای فلزی که با توجه به ارتفاعی که مدنظر پروتزیست برای اندام تحتانی فرد است انتخاب میشود. لوله مدولار پروتز هم از قطعات فلزی مختلف ساخته شده است. اگر از لوله های تیتانیومی استفاده شود استحکام بالاتر و وزن کمتری دارند، اما از لحاظ قیمت نسبت به دیگر آلیاژها یا فلزات دارای قیمت بالاتری می‌باشند.
4-آداپتور چرخان در قطعات پروتز:
قطعه ای که در پروتزهای افراد دارای قطع عضو از بالای زانو استفاده میشود. کارایی این قطعه به این صورت است که افراد قطع عضو از بالای زانو هر زمانی که بخواهند میتوانند چرخش در پروتز خود ایجاد کنند که باعث راحتی در پوشیدن کفش به تنهایی میشود. لازم به ذکر است که این قطعه هم در داخل ایران تولید میشود و هم نمونه های وارداتی آن موجود می باشد.
5-مفصل لگن:
در افرادی که قطع عضو از لگن اتفاق می افتد، پروتز های کانادین برایشان ساخته میشود. قطعه ی مفصل لگن جایگزینی برای انجام حرکات ران پروتز به سمت جلو و عقب و کمک به راه رفتن فرد میکند. این مفصل دارای نمونه های مکانیکی و یا نمونه های دارای پمپ هیدرولیک می باشند. انواع نمونه های مکانیکی به وسیله ی فنرهای با استحکام بالا حرکات ران فرد را شبیه سازی میکند. اما نمونه های پیشرفته تر آن بوسیله ی پمپ های هیدرولیک باعث شبیه سازی نزدیک تر به پای سالم در این افراد می شود.
6-مفصل زانو:
در افرادی که دارای قطع عضو بالای زانو یا روی زانو دارند قطعه‌ای است که جایگزین مفصل زانو میشود. این مفاصل انوع مختلفی از لحاظ جنس، کارایی، وزن و ساختار دارند. مفاصل زانوی پروتزی از برند های مختلف ایرانی و خارجی با عملکرد های مختلف موجود می باشد که بر اساس معیارهایی مثل وزن فرد، میزان فعالیت فرد، قیمت و… برای این افراد انتخاب و خریداری میشود. همچنین انواع مفاصل زانوی پیشرفته که مجهز به میکروپروسسور به جهت شبیه سازی حرکت طبیعی افراد هنگام راه رفتن ساخته شده است و امکان استفاده برای مددجویان ایرانی در مرکز ما وجود دارد.
7-پنجه پای پروتزی:
پنجه‌های پروتزی که سعی بر شبیه‌سازی عملکرد مچ پای سالم را دارند در بین قطعات پروتز بسیار حائز اهمیت هستند. نمونه‌های اولیه پنجه‌ها که در سال‌های قبل ساخته شد فقط دارای ظاهر شبیه به پای انسان دارد و مفصل مچ متحرک ندارند ولی دارای قیمت پایین تر نسبت به سایر پنجه های پروتزی می باشند. انواع دیگر پنجه‌ها مفصل متحرک فلزی مچ پا دارند که نمونه‌های ایرانی و خارجی آن موجود است. همچنین نمونه‌های پنجه کربنی پیشرفته جهت افزایش عملکرد مددجو و افزایش سرعت راه رفتن در نمونه های ایرانی، آلمانی و آمریکایی ساخته شده است.
8-لاینرها:
لاینرها از اجزایی هستند که افراد قطع عضو برای استفاده از پروتز به آن نیاز دارند. معمولا لاینرها از جنس های نرمی مثل سیلیکون یا ترموپلاستیک الاستومر(ژل نرم) هستند که شبیه یک جوراب با ضخامت های متفاوت سه یا شش میلیمتری ساخته شده اند. این محصول با هدف محافظت از عضو باقی مانده و ایجاد یک بافت کاملا نرم در هنگام راه رفتن و ایستادن برای پا استفاده می شود. در افراد دیابتی که ایجاد نشدن زخم مسئله بسیار مهمی می باشد استفاده از لاینرها در هنگام پوشیدن پروتز از ضروریات می باشد.
9-قفل پروتز:
از دیگر اجزای پروتز می باشد که افراد بعد از پوشیدن لاینر، پروتز خود را می پوشند و این قفل سبب نگه داری عضو باقی مانده فرد در پروتز می شود. معمولا پین انتهای لاینر افراد درون قفل پروتز ثابت میشود و سبب میشود که پروتز در هنگام راه رفتن از پای فرد جدا نشود و درنیاید. قفل های شاتل لاک پروتزی دارای یک شاسی هستند که با فشار شاسی میتوان قفل را آزاد نمود و پروتز را از پا جدا کرد.
معیار های تعیین قطعات پروتز:
هنگامی که فرد بعد از قطع عضو به کلینیک های ارتوپدی فنی به جهت ساخت پروتز مراجعه میکند، در یک جلسه مشاوره و معاینه انواع قطعات مورد نیاز که مناسب فرد است برای ساخت پروتز انتخاب میشود. معیار هایی کهدر انتخاب قطعات دخیل است شامل موارد زیر میباشد:
1- قد و وزن فرد:
برای افراد دارای وزن بیشتر باید از قطعات با جنس مستحکم تری استفاده شود. قطعات اتصالی پروتز که شامل آداپتور سوکت، لوله مدولار و آداپتور گلویی می باشند معمولا دارای حداکثر تحمل وزن مشخص شده در کاتالوگشان هستند. قطعات ساخته شده از تیتانیوم استحکام بالاتر مناسب افراد دارای وزن بیشتر و قیمت بالاتری دارند و از طرف دیگر قطعات آلومینیومی دارای استحکام پایین تر به جهت استفاده برای افراد سبک وزن که قیمت پایین‌تری هم دارند انتخاب میشوند.
2-سن افراد:
سن یکی از عواملی است که در انتخاب قطعات پروتز باید توجه ویژه‌ای کرد چون افرادی که دارای سن بالاتری هستند باید در انتخاب قطعات مورد نیازشان به حفظ ثبات در هنگام ایستادن و راه رفتن و کاهش ریسک افتادن روی زمین دقت زیادی کرد، اما افرادی که جوان‌تر هستند نیازمند افزایش عملکرد، سرعت در هنگام راه رفتن و فعالیت بیشتر با پروتزشان هستند پس یکی از موارد مهم در انتخاب قطعات پروتزی هست.
3-میزان فعالیت افراد:
این مهم که مددجویان قطع عضو از پروتزشان به چه منظور میخواهند استفاده کنند بسیار حائز اهمیت است. در برخی افراد جابه جایی در محدوده ی منزل و رفع نیاز های اولیه مورد توجه است و اما در مقابل برای برخی دیگر انجام فعالیت های سنگین کاری روزانه و فعالیت های ورزشی مورد نیاز است. در افرادی که سطح فعالیت پایین تری دارند باید از قطعات ساده تر و با ورن پایین تری استفاده کرد. اما در افرادی که نیازمند افزایش سطح فعالیت هستند باید قطعات پیشرفته تر استفاده شود. نکته مورد توجه در استفاده از قطعات پیشرفته وزن بالاتر ،قیمت بالاتر و احتمال آسیب و خرابی آن ها می باشد.
4-وضعیت استامپ فرد:
استامپ به باقی مانده ی عضو فرد بعد از عمل جراحی گفته میشود. بعضاً وضعیت استامپ افراد بعد از عمل قطع عضو نرمال نمی باشد. برخی مددجویان در اثر تصادف دچار قطع عضو میشوند که همین امر باعث ایجاد وضعیت نامناسب برای عضو باقی مانده و مفاصل آنها میشود. شکستگی ها، بدشکلی ها، آسیب های مفاصل، عمل جراحی نامناسب، سوختگی ها و دفورمیتی های مادرزادی همه از عواملی هستند که باعث ایجاد وضعیت غیرنرمال برای عضو باقی مانده افراد می شود.
به همین سبب استفاده از پروتزها با شرایط و قطعات خاص را برای ایجاد وضعیت پایدار در هنگام ایستادن و راه رفتن را می طلبد که مجموعه ما با بیش از 30سال سابقه کاری در ساخت پروتز و تجربه کیس‌هایی با شرایط پیچیده استامپ در این زمینه تخصص دارند.
5-بودجه فردی:
قطعات پروتزی از برندهای مختلف ایرانی و خارجی با جنس های مختلف در کشور ما موجود است. کیفیت هر یک از این قطعات متنوع است که به همین خاطر قیمت های متفاوتی دارند. بودجه‌ی درنظر گرفته شده‌ی مددجویان یکی از معیار های مهم برای پروتزیست می باشد که طبق بودجه بهترین قطعات مناسب برای هر فرد انتخاب شود.
نتیجه‌گیری:
مجموعه ما با بیش از 30 سال سابقه کار در زمینه ساخت پروتزهای اندام تحتانی به ویژه پروتزهای زیر زانو همواره در تلاش بوده که خدمات پروتزی مناسبی را به افرادی که دچار قطع عضو شده‌اند بدهند و تا موقعی که افراد از پروتز خود به رضایت کامل نرسند و فعالیتی مانند فعالیت قبل جراحیشان بدست نیاورند مددجویان خود را رها نمیکنند و در کنارشان خواهند بود.
شما برای مشاوره میتوانید با کارشناسان مرکز ما به طور مستقیم در ارتباط باشید تا از ابتدای این مسیر مارا درکنار خود حس کنید.
