گرفتگی عضلات پا

انقباض عضلات بعد از هر فعالیت بدنی ترکیبی از درد و لذت است. این اسپاسم‌ها معمولا طبیعی هستند و جای نگرانی ندارند، اما اگر طولانی و شدید شوند، می‌توانند آزاردهنده باشند و حتی بعضی افراد را از ورزش کردن بترسانند. عوامل مختلفی از جمله سبک زندگی و بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند باعث گرفتگی عضلات پس از تمرین شوند. این گرفتگی‌ها می‌توانند کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. برای مثال، گرفتگی عضلات پا می‌تواند راه رفتن را دشوار کرده و فعالیت‌های روزمره را مختل کند. در  ادامه به بررسی علت و دلایل گرفتگی عضلات پا میپردازیم.

گرفتگی عضلات چیست؟

گرفتگی عضلات، انقباض ناگهانی و غیرارادی یک یا چند عضله است. این عارضه اغلب پس از ورزش شدید (و گاهی حتی در حین ورزش) به دلیل افزایش حساسیت عصب عضله رخ می‌دهد. هر چند هر گروه عضلانی می‌تواند دچار گرفتگی شود، اما این درد معمولا در عضلات پا مانند عضلات ران و ساق پا احساس می‌شود.

اگر انقباض و لرزش عضله قابل مشاهده باشد، به آن فاسیکولاسیون و اگر قابل مشاهده نباشد، به آن فیبریلاسیون می‌گویند. در صورتی که درد بسیار شدید و طولانی باشد، به آن اسپاسم عضلانی گفته می‌شود. اصلی‌ترین علت گرفتگی عضلات پس از تمرین، انجام تمرینات سخت و جدید است که با خستگی تشدید می‌شود.

گرفتگی عضلات چگونه رخ می‌دهد؟

گرفتگی عضلات (muscle cramp) به معنی انقباض شدید، سفت شدن یا اسپاسم ناگهانی عضلات است. این انقباضات می‌توانند درد خفیف تا شدیدی ایجاد کنند و حتی باعث بی‌حرکتی موقت شوند. این انقباضات غیرارادی هستند، به این معنی که فرد کنترلی بر روی آن‌ها ندارد. گرفتگی عضلات ممکن است یک عضله یا گروهی از عضلات را تحت تاثیر قرار دهد و معمولاً در عرض چند ثانیه، دقیقه یا در موارد شدیدتر، پس از چند ساعت خود به خود برطرف می‌شود.

دلایل گرفتگی عضلات پا چیست؟

علت دقیق گرفتگی عضلات اغلب ناشناخته است (ایدیوپاتیک) و بسیاری از دلایل پیشنهادی هنوز به اثبات نرسیده‌اند. با این حال، مهم است که قبل از شروع هر درمانی، تشخیص دهیم که آیا گرفتگی عضلات می‌تواند ناشی از بیماری‌ها، شرایط خاص یا مصرف داروها باشد یا خیر. داروها می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم با تغییر در سطح الکترولیت‌ها و گلوکز خون، باعث گرفتگی عضلات شوند. بنابراین، قبل از اقدام به درمان دارویی، باید علل قابل برگشت گرفتگی عضلات را بررسی کرد.

نکته مهم: در برخی موارد، گرفتگی عضلات می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر  مانند بیماری نقرس باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علل احتمالی، با پزشک خود مشورت کنید.

گرفتگی عضلات پا نشانه چیست؟

گرفتگی عضلات پا، یک عارضه شایع است که عضلات مچ پا، ساق و ران را درگیر می‌کند. این انقباضات ناگهانی، غیرارادی و دردناک معمولاً در زمان استراحت یا خواب رخ می‌دهند و ممکن است از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشند.

گرفتگی عضلات پا در افراد مسن و زنان باردار شایع‌تر است.

• مشکلات پا: کف پای صاف و انحراف انگشت پا می‌توانند احتمال گرفتگی عضلات پا را افزایش دهند.
• مصرف برخی داروها: عوارض جانبی برخی داروها مانند داروهای ادرارآور (مانند تیازیدها و لوپ دیورتیک‌ها)، نیفدیپین، سایمتیدین، سالبوتامول، استاتین‌ها، تربوتالین، لیتیوم، پنی‌سیلامین و فنوتیازین‌ها (مانند پروکلرپرازین، پرفنازین و کلرپرومازین) می‌تواند باعث گرفتگی عضلات پا شود یا آن را تشدید کند.
• استفاده بیش از حد از عضلات: فعالیت‌های بدنی شدید و طولانی مدت می‌تواند منجر به خستگی و گرفتگی عضلات شود.
• کم‌آبی بدن: ناکافی بودن میزان مایعات در بدن می‌تواند تعادل الکترولیت‌ها را بر هم زده و باعث گرفتگی عضلات شود.
• مصرف زیاد الکل: مصرف بیش از حد الکل می‌تواند باعث کم‌آبی بدن و اختلالات الکترولیتی شود که هر دو از عوامل گرفتگی عضلات هستند.
• بارداری: در دوران بارداری، به ویژه در ماه‌های آخر، گرفتگی عضلات پا شایع است.

تشخیص گرفتگی عضلات پا

• بررسی سوابق پزشکی: پزشک از شما درباره سابقه بیماری‌ها، داروهای مصرفی، مکمل‌ها و سبک زندگی‌تان سوال خواهد کرد.
• بررسی علائم: پزشک از شما درباره جزئیات گرفتگی‌های عضلانی، مانند زمان وقوع، شدت، مدت زمان و عوامل تشدید کننده یا تسکین دهنده آن‌ها سوال می‌کند.
• معاینه فیزیکی: پزشک شما را معاینه می‌کند تا هرگونه علائم فیزیکی مرتبط با گرفتگی عضلات یا مشکلات زمینه‌ای را بررسی کند.

پزشک تمامی موارد، اختلالات و بیماری‌هایی را که می‌توانند باعث گرفتگی عضلات شوند، به دقت بررسی می‌کند. همچنین، ممکن است برای بررسی احتمال شکستگی یا سایر مشکلات، آزمایش‌های تصویربرداری (مانند اشعه ایکس یا ام آر آی) یا آزمایش خون را تجویز کند.

پیشگیری از گرفتگی عضلات پا

گرفتگی عضلات پا را می‌توان با رعایت نکات زیر کاهش داد یا حتی از آن پیشگیری کرد:

• مصرف مایعات کافی: نوشیدن آب فراوان در طول روز برای جلوگیری از کم‌آبی بدن بسیار مهم است.
• دوش آب گرم: گرفتن دوش آب گرم قبل از خواب می‌تواند به شل شدن عضلات و کاهش احتمال گرفتگی کمک کند.
• کشش عضلات پا: انجام حرکات کششی ملایم برای عضلات پا، به خصوص قبل از خواب و بعد از ورزش، می‌تواند مفید باشد.
• خم کردن پنجه پا به سمت بالا: این حرکت ساده می‌تواند به کشش عضلات ساق پا کمک کند.
• پیاده‌روی یا حرکات آرام پا: انجام فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی یا حرکات آرام پا می‌تواند به بهبود گردش خون و کاهش گرفتگی عضلات کمک کند.
• استفاده از دوچرخه ثابت: چند دقیقه رکاب زدن آرام روی دوچرخه ثابت قبل از خواب می‌تواند عضلات پا را شل کند.
• بالش زیر پا: قرار دادن یک بالش زیر پاها در هنگام خواب می‌تواند به کاهش فشار بر روی عضلات پا کمک کند.
• آویزان کردن پاها از لبه تخت: این کار می‌تواند به کشش عضلات پا کمک کند و از گرفتگی آن‌ها جلوگیری کند.
• استفاده از تشک مناسب: داشتن یک تشک نرم و راحت می‌تواند به جلوگیری از قرار گرفتن پاها در وضعیت نامناسب در هنگام خواب کمک کند.
• پوشیدن کفش مناسب: اگر کف پای صاف یا مشکلات دیگری در پا دارید، پوشیدن کفش‌های مناسب و حمایت‌کننده بسیار مهم است.
• ورزش منظم و تدریجی: انجام ورزش منظم می‌تواند به بهبود قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات کمک کند. با این حال، مهم است که برنامه ورزشی خود را به تدریج افزایش دهید و از تمرین بیش از حد خودداری کنید. همیشه قبل از شروع ورزش، بدن خود را گرم کنید.
• ماساژ و یخ: ماساژ دادن عضله گرفته با دست یا استفاده از کمپرس یخ می‌تواند به تسکین درد و کاهش التهاب کمک کند.

چگونه درد گرفتگی عضلات پا را کمتر کنیم؟

علت دقیق گرفتگی عضلات اغلب ناشناخته است، اما عوامل مختلفی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. این عوامل شامل:

• استفاده بیش از حد از عضلات
• کم‌آبی بدن
• اختلالات الکترولیتی
• بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و بیماری‌های عصبی
• مصرف برخی داروها
• بارداری
• کم‌کاری تیروئید

گرفتگی عضلات پا در خواب نیز شایع است و معمولاً عضلات ساق پا را درگیر می‌کند. علت دقیق این گرفتگی‌ها مشخص نیست، اما احتمالاً به خستگی عضلات و مشکلات عصبی مرتبط است. عواملی مانند سن بالا، کم‌آبی بدن، ایستادن طولانی مدت و دیابت می‌توانند احدرمان گرفتگی عضلات حاد شامل کشش عضله آسیب‌دیده، دوش آب گرم همراه با ماساژ، کمپرس یخ و در صورت لزوم، درمان اختلالات زمینه‌ای مانند کم‌آبی یا اختلالات الکترولیتی است.

برای پیشگیری از گرفتگی مکرر عضلات، توصیه می‌شود که تمرینات کششی روزانه انجام دهید، به خصوص برای عضلات پشت پا. همچنین، مصرف مکمل‌های منیزیم و ویتامین‌های گروه B (به ویژه B6) می‌تواند در کاهش گرفتگی عضلات موثر باشد. در برخی موارد، مصرف آهن (در صورت کم‌خونی فقر آهن)، دیفن هیدرامین، مسدودکننده‌های کانال کلسیم (مانند دیلتیازم یا وراپامیل) یا گاباپنتین نیز ممکن است توسط پزشک تجویز شود.تمال گرفتگی شبانه پا را افزایش دهند.