انحنای غیرطبیعی پاها به سمت بیرون، مشکلی شایع به نام پاهای پرانتزی یا ژنو واروم است که می‌تواند در برخی افراد، به ویژه کودکان، موجب ناراحتی و حتی آزار شود. این عارضه نه تنها ظاهر پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه در برخی موارد مشکلاتی در راه رفتن نیز ایجاد می‌کند.
اگر شما هم با پاهای پرانتزی دست و پنجه نرم می‌کنید و از فرم پاهای خود خجالت می‌کشید، این مقاله را از دست ندهید. در این مطلب، ضمن بررسی علل و علائم پاهای پرانتزی، به راه‌های درمان این عارضه نیز خواهیم پرداخت.با مطالعه این مقاله، اطلاعات خود را در مورد پاهای پرانتزی افزایش خواهید داد و نگرانی‌های شما تا حد زیادی کاهش خواهد یافت.
پا پرانتزی چیست؟
ژنو واروم یا پای پرانتزی عارضه‌ای شایع است که در آن زانوها از حالت طبیعی خارج شده و به سمت بیرون خم می‌شوند. این انحراف در حالت ایستاده یا درازکش و با چسباندن پاها از مچ به وضوح قابل مشاهده است، چرا که در این حالت زانوها به هم نمی‌چسبند و فاصله دارند.
غفلت از درمان به موقع این عارضه در سنین پایین، می‌تواند عواقب ناگواری به همراه داشته باشد. نه تنها ظاهری ناخوشایند برای فرد ایجاد می‌کند، بلکه درد، بی‌ثباتی زانو و تحلیل رفتن تدریجی غضروف‌ها را نیز به دنبال خواهد داشت. در موارد پیشرفته، ممکن است وضعیت پاها و زانوها غیرقابل‌بازگشت شود.خوشبختانه با تشخیص به‌موقع و انجام حرکات ورزشی مناسب، می‌توان از پیشرفت این عارضه جلوگیری کرد و تا حد زیادی آن را اصلاح نمود.
علائم پا پرانتزی
- خم شدن پاها به سمت بیرون: بارزترین علامت ژنو واروم، انحراف زانوها به بیرون است. این انحراف در حالت ایستاده یا درازکش و با چسباندن پاها از مچ به وضوح قابل مشاهده است، چرا که در این حالت زانوها به هم نمی‌چسبند و فاصله‌ای بین آنها ایجاد می‌شود.
- عدم تماس زانوها: زمانی که فرد مبتلا مچ پاهای خود را در کنار هم قرار می‌دهد، زانوها به یکدیگر برخورد نمی‌کنند و بین آنها فاصله وجود دارد.
- فرم نامناسب پاها: در افراد مبتلا به ژنو واروم، پاها شبیه پرانتز یا کمان به نظر می‌رسند. این قوس غیرطبیعی پاها، حتی پس از 3 سالگی نیز باقی می‌ماند و به مرور زمان ممکن است تشدید شود.
- درد: درد در ناحیه زانو یا لگن از جمله علائم شایع پای پرانتزی است. این درد می‌تواند ناشی از فشار بیش از حد بر مفصل زانو و لگن باشد.
- خستگی: افراد مبتلا به ژنو واروم به دلیل عدم تعادل و ناپایداری در پاها، سریع‌تر خسته می‌شوند.
- محدودیت حرکتی: در برخی موارد، ژنو واروم می‌تواند دامنه حرکتی مفصل لگن را محدود کند و انجام برخی حرکات را دشوار سازد.
- مشکلات حرکتی: راه رفتن، دویدن و حفظ تعادل می‌تواند برای افراد مبتلا به ژنو واروم دشوارتر باشد.
- بی‌ثباتی زانو: ناپایداری و لق شدن زانو از جمله عوارض شایع پای پرانتزی است که می‌تواند خطر آسیب‌دیدگی را افزایش دهد.
- آرتریت: در صورت عدم درمان، ژنو واروم می‌تواند در درازمدت منجر به آرتریت در مفصل زانو شود.
علت پا پرانتزی
برخی از علل شایع پای پرانتزی که در تمام سنین می‌توانند رخ دهند عبارتند از:
- مسمومیت با سرب و فلوراید: این سموم می‌توانند بر رشد استخوان‌ها، به خصوص در ناحیه زانو، تأثیر منفی بگذارند و منجر به بروز ژنو واروم شوند.
- پارگی رباط زانو: پارگی رباط صلیبی قدامی، یکی از رباط‌های اصلی زانو، می‌تواند باعث ناپایداری مفصل و در نتیجه انحراف زانو به سمت بیرون شود.
- صافی کف پا :در صورتی که قوس کف پا بیش از حد صاف باشد (صافی شدید کف پا)، می‌تواند فشار زیادی را به زانوها وارد کرده و منجر به خم شدن آنها به سمت بیرون شود.
- شکستگی استخوان ران یا زانو: اگر شکستگی به درستی جوش نخورد، می‌تواند منجر به ناهنجاری در شکل پا و بروز ژنو واروم شود.
- اضافه وزن: حمل وزن اضافی، به خصوص در افراد چاق، می‌تواند فشار زیادی را به زانوها وارد کرده و منجر به خم شدن آنها به سمت بیرون شود.
علاوه بر علل ذکر شده، برخی از بیماری‌ها نیز می‌توانند در بروز پای پرانتزی نقش داشته باشند:
- اختلالات هورمونی: برخی از اختلالات هورمونی مانند بیماری بلانت، می‌توانند بر رشد و استحکام استخوان‌ها تأثیر منفی بگذارند و منجر به بروز ژنو واروم شوند.
- رشد غیرطبیعی استخوان: دیسپلازی استخوان، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن استخوان‌ها به طور غیرطبیعی رشد می‌کنند. این امر می‌تواند منجر به ناهنجاری در شکل پا و بروز ژنو واروم شود.
- آرتروز زانو: آرتروز، به خصوص آرتروز شدید، می‌تواند باعث تخریب غضروف و ناپایداری مفصل زانو شود و در نتیجه منجر به خم شدن زانو به سمت بیرون شود. این عارضه بیشتر در افراد بالای 45 سال شایع است.
در کودکان، علل شایع پای پرانتزی عبارتند از:
- استفاده از پوشک‌های پرحجم: پوشاندن مداوم کودکان با پوشک‌های پرحجم می‌تواند مانع از حرکت طبیعی پاها شده و به مرور زمان منجر به بروز ژنو واروم شود.
- زودتر از موعد راه رفتن: اگر کودکان قبل از اینکه عضلات و استخوان‌هایشان به طور کامل رشد کرده باشند شروع به راه رفتن کنند، ممکن است دچار پای پرانتزی شوند.
- آسیب به صفحات رشد: صفحات رشد، مناطقی در انتهای استخوان‌های بلند هستند که در آنها رشد استخوان اتفاق می‌افتد. آسیب به این صفحات می‌تواند منجر به ناهنجاری در شکل پا و بروز ژنو واروم شود.
- راشیتیسم: راشیتیسم، بیماری است که به دلیل کمبود ویتامین D، کلسیم و یا فسفر در کودکان رخ می‌دهد و می‌تواند باعث ضعیف شدن استخوان‌ها و بروز ناهنجاری در شکل پا، از جمله ژنو واروم، شود.
تشخیص دقیق علت پای پرانتزی، به خصوص در کودکان، از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که درمان این عارضه به علت آن بستگی دارد.
راه های تشخیص پای پرانتزی
تشخیص پای پرانتزی (ژنو واروم) در دو مرحله اصلی قابل انجام است:
- بررسی توسط خود فرد:
- ایستادن صاف: در حالی که بدون انقباض عضلات ایستاده‌اید، مچ پاهای خود را به هم بچسبانید.
- اندازه‌گیری فاصله زانوها: فاصله بین دو زانو را با دقت اندازه‌گیری کنید.
- بررسی قوس غیرطبیعی: به شکل پاهای خود توجه کنید. اگر زانوها به هم نچسبند و شبیه به کمان به نظر برسند، احتمال ابتلا به ژنو واروم وجود دارد.
شدت پای پرانتزی بر اساس فاصله بین دو کندیل (برجستگی‌های انتهای استخوان ران) خارجی به دسته‌های زیر تقسیم می‌شود:
- درجه اول: کمتر از 2.5 سانتی‌متر
- درجه دوم: بین 2.5 تا 5 سانتی‌متر
- درجه سوم: بین 5 تا 7.5 سانتی‌متر
- درجه چهارم (شدید): بیش از 7.5 سانتی‌متر
- معاینه توسط پزشک:
- معاینه فیزیکی: پزشک پاها و نحوه راه رفتن شما را به دقت بررسی می‌کند.
- عکس رادیوگرافی یا اسکن پا : در برخی موارد، برای تشخیص دقیق‌تر و بررسی وضعیت استخوان‌ها ممکن است عکس رادیوگرافی یا اسکن پا تجویز شود.
مراجعه به پزشک در موارد زیر ضروری است:
- درد زانو: اگر در ناحیه زانو احساس درد دارید، به پزشک مراجعه کنید.
- مشکل در راه رفتن: اگر در راه رفتن یا دویدن با مشکل مواجه هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- عدم تقارن: اگر انحراف زانو در یک پا بیشتر از پای دیگر باشد، باید توسط پزشک بررسی شود.
- شدت زیاد: در موارد شدید ژنو واروم، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.
- عدم بهبود: اگر با گذشت زمان، انحراف زانو بدتر شود، باید توسط پزشک معاینه شوید.
- عدم اصلاح در کودکان: اگر پس از 3 سالگی، زانوهای کودک هنوز به طور کامل صاف نشده‌اند، حتماً به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
در اکثر موارد، اگر مشکل پای پرانتزی در بازه سنی زیر ایجاد شود، علت آن فیزیولوژیک است:
نوزادی تا 18 ماهگی: در این دوران، به دلیل نرمی طبیعی غضروف‌ها و لیگامان‌ها، پاها ممکن است کمی پرانتزی به نظر برسند. این حالت معمولاً با گذشت زمان و قوی‌تر شدن عضلات و استخوان‌ها، به طور طبیعی برطرف می‌شود.
18 ماهگی تا 3 سالگی: در این سن، انحراف زانوها نباید بیشتر از 2 اینچ (5 سانتی‌متر) باشد. اگر انحراف بیشتر از این مقدار باشد، یا با علائم دیگری مانند درد یا لنگیدن همراه باشد، باید توسط پزشک بررسی شود.
درمان پای پرانتزی
هدف از درمان، اصلاح هم راستا بودن پاها، توقف پیشرفت بیماری و پیشگیری از عود بعد از درمان است. روش‌های مختلفی برای درمان پاهای پرانتزی وجود دارد که بسته به علت و شدت بیماری انتخاب می‌شود.
- کفش‌های مخصوص: کفش‌های طبی یا ارتوپدی می‌توانند به کنترل انحراف زانو و توزیع بهتر وزن پاها کمک کنند.
- آرتز یا بریس‌ها: بریس‌های مخصوص پا می‌توانند به صاف نگه داشتن زانوها و جلوگیری از خم شدن آنها به سمت بیرون کمک کنند.
- قالب‌ها: در برخی موارد، ممکن است از قالب‌های مخصوص برای اصلاح شکل پاها استفاده شود.
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای: اگر پای پرانتزی ناشی از بیماری‌های دیگری مانند راشیتیسم یا آرتروز باشد، باید این بیماری‌ها نیز درمان شوند.
- جراحی اپی‌فیزیودز: در این روش، صفحات رشد در انتهای استخوان‌ها به منظور کند کردن رشد در یک سمت از پا و اصلاح تدریجی انحراف، تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند.
- اصلاح تدریجی با استفاده از فیکساتورهای خارجی: در این روش، از یک فریم قابل تنظیم خارجی برای اصلاح تدریجی انحراف پا استفاده می‌شود.
- اوستئوتومی: در این روش، استخوان در اتاق عمل بریده و کاملاً اصلاح می‌شود.
لازم به ذکر است در بسیاری از کودکان، پاهای پرانتزی یک وضعیت طبیعی و بی‌ضرر است که به مرور زمان و با رشد کودک به طور خود به خود اصلاح می‌شود. این نوع پاهای پرانتزی معمولاً خفیف و متقارن هستند و تا سن 5 سالگی به طور کامل صاف می‌شوند.
3 ورزش مناسب برای پای پرانتزی:
- حرکت لمس انگشتان پا:
این حرکت عضلاتی را که به چرخش زانو به سمت بیرون کمک می‌کنند، فعال می‌کند.
نحوه انجام: یک غلتک فومی را بین زانوها قرار دهید و پاها را 8 تا 10 سانتی‌متر از هم دور کنید. غلتک را بین پاها فشار داده و به آرامی خم شوید تا انگشتان پا را لمس کنید. سپس به طرفین بچرخید و دستان خود را بالای سر ببرید. این حرکت را 10 بار تکرار کنید.
- اسکات با انگشتان به سمت داخل:
این نوع اسکات بیشتر بر روی قسمت داخلی ران تمرکز دارد و به تقویت عضلاتی که زانو را به سمت مرکز بدن می‌چرخانند کمک می‌کند.
نحوه انجام: در حالی که ایستاده‌اید، پاها را 20 سانتی‌متر باز کنید و انگشتان پا را به سمت یکدیگر بچرخانید. اسکات بزنید و در صورت نیاز برای تعادل، دست‌ها را به جلو دراز کنید. دامنه حرکات شما به طور طبیعی محدود خواهد بود.
- چرخش داخلی (خوابیده به پهلو):
این حرکت عضلاتی را که باعث چرخش پا شده و زانو را به سمت جلو می‌رانند، هدف قرار می‌دهد.
نحوه انجام: به پهلو دراز کشیده و پاها را در حالی که زانوها 90 درجه خم شده‌اند، روی هم قرار دهید. زانوها را به هم بچسبانید و سپس قسمت داخلی پای رویی را به سمت بالا بچرخانید و به آرامی آن را پایین بیاورید. این حرکت را 10 بار برای هر پا تکرار کنید. برای افزایش فشار می‌توانید از یک کش ورزشی مخصوص دور پاها استفاده کنید.
جمع بندی
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از پای پرانتزی وجود ندارد. با این حال، حفظ وزن سالم و ورزش منظم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند. کلینیک سلامت پا با بهره‌گیری از مجرب‌ترین متخصصان و مجهزترین تجهیزات، طیف کاملی از خدمات تشخیصی و درمانی را برای رفع این عارضه ارائه می‌دهد.
